7/20 Ιανουαρίου 1919: Ο Ελληνικός Στρατός στην Ουκρανία
Τα πρώτα ελληνικά τμήματα, συγκεκριμένα το 34ο Σύνταγμα Πεζικού, αποβιβάζονται στο λιμάνι της Οδησσού εκκινώντας την ελληνική συμμετοχή στην εκστρατεία κατά των Μπολσεβίκων.
Η εκστρατεία στην Ουκρανία ή Μεσημβρινή Ρωσία, όπως την αποκαλούσε ο Τύπος της εποχής, είχε συμφωνηθεί σε ανώτατο πολιτικό και πολιτειακό επίπεδο λόγω των ισχυρών ελληνικών απαιτήσεων επί της διανομής των εδαφών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας αναλογικά με τη σύντομης διάρκειας συνδρομή της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο.
Με αντάλλαγμα λοιπόν μερίδα από τη Μικρά Ασία, η ελληνική πλευρά προσέφερε τη συμμετοχή του ελληνικoύ εκστρατευτικού σώματος, στη συμμαχική προσπάθεια υπέρ των “Λευκών”, δηλαδή των φιλοτσαρικών δυνάμεων κατά των “Κόκκινων”.
Το Συμμαχικό Εκστρατευτικό Σώμα απαρτιζόταν από 10.000 Γάλλους, 2.900 Πολωνούς, 2.200 Λευκορώσους και 600 Γερμανούς εθελοντές (Freikorps).
Η ελληνική συμμετοχή στην εκστρατεία, ξεκίνησε με την απόβαση από τα πλοία «Νορμανδία» και «Τίγρις», του 34ου Συντάγματος Πεζικού στις 21 Ιανουαρίου 1919. Το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, αποτελούνταν από την II Μεραρχία (1ο, 7ο και 34ο Σύνταγμα), την XIII Μεραρχία (2ο και 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων) και την III Μεραρχία που παρέμεινε σε επιφυλακή στην Καβάλα και τελικά μετακινήθηκε απευθείας στην Μικρά Ασία. Υπήρχαν επίσης δύο μοίρες Ορειβατικού Πυροβολικού καθώς και διάφορες μη μεραρχιακές μονάδες ,υπό τη διοίκηση του Στυλιανού Γονατά. Το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, συγκροτούσαν 23.551 άνδρες.
Οι ελληνικές δυνάμεις, τέθηκαν αμέσως υπό τη διοίκηση της Α’ Συμμαχικής ομάδας μεραρχιών του Στρατηγού L’ Anselme.
Οι μπολσεβίκοι, παρέταξαν απέναντί τους 217.000 άνδρες.
Πολεμικές επιχειρήσεις
Η αποστολή ανατέθηκε στο Α’ Σώμα Στρατού, υπό τη διοίκηση του Υποστράτηγου Κωνσταντίνου Νίδερ
Η πρώτη ελληνική μονάδα που έλαβε μέρος σε μάχη, ήταν το 1ο Σύνταγμα Πεζικού της II Μεραρχίας, με διοικητή τον Αντισυνταγματάρχη Ν. Ρόκα. Στις 24 και 25 Φεβρουαρίου 1919, μεταφέρθηκε στη Χερσώνα όπου απελευθέρωσε τη συμμαχική φρουρά που την πολιορκούσαν ισχυρές δυνάμεις των μπολσεβίκων και επέστρεψε μαζί της στην Οδησσό. Έπειτα, το 1ο Σύνταγμα, πήρε μέρος στην άμυνα της Μπερόζβας, όπου είχε σημαντική δράση. Το 7ο Σύνταγμα Πεζικού της II Μεραρχίας, με επικεφαλής του Αντισυνταγματάρχη Δ. Καμμένο, στις 24 Φεβρουαρίου πήρε μέρος στην άμυνα του Νικολάιεφ και από τις 5 ως τις 24 Μαρτίου κράτησε την κύρια γραμμή άμυνας της Οδησσού, όπου είχαν την έδρα τους οι διοικήσεις της Α’ συμμαχικής ομάδας μεραρχιών και του ελληνικού Α’ Σώματος Στρατού. Το 34ο Σύνταγμα Πεζικού με επικεφαλής τον Συνταγματάρχη Χ. Τσολακόπουλο-Ρέμπελο, της II Μεραρχίας, πήρε μέρος στη μάχη της Μπερόζβκας, στη μάχη της Κρεμιδόβκας και στην άμυνα της Οδησσού.
Η σημαντικότερη συμμαχική μονάδα στην άμυνα της Κριμαίας, ήταν το 2ο Σύνταγμα Πεζικού της XIII ελληνικής Μεραρχίας, με επικεφαλής του Αντισυνταγματάρχη Νεόκοσμο Γρηγοριάδη. Μεταφέρθηκε στη Σεβαστούπολη, στις 10 Μαρτίου. Με έδρα την πόλη αυτή, μονάδες της πήραν μέρος στις μάχες του Γιουσούν (23 Μαρτίου) και Εσκίκιοϊ Ζάμα (25 Μαρτίου) και κυρίως στην άμυνα της Σεβαστούπολης. Εκεί, από τις 2 ως τις 14 Απριλίου, οπότε και αποφασίστηκε η εκκένωση της Κριμαίας, απέκρουσε αλλεπάλληλες επιθέσεις του «Κόκκινου Στρατού».
Στη Σεβαστούπολη, έλαβε χώρα κι ένα αξιοσημείωτο περιστατικό. Οι εργάτες της πόλης εξεγέρθηκαν. Μαζί τους συντάχθηκαν Γάλλοι ναύτες που είχαν στασιάσει και μάλιστα, προκάλεσαν τους οπλίτες ενός ελληνικού λόχο περνώντας από τον στρατώνα του! Ο Γάλλος διοικητής, έδωσε εντολές στους Έλληνες να διαλύσουν τη συγκέντρωση και αποκαταστήσουν την τάξη, μην διστάζοντας να κάνουν και χρήση βίας. Οι άνδρες του λόχου, βγήκαν από τον στρατώνα και άρχισαν να πυροβολούν στον αέρα. Τότε δέχθηκαν πυρά και ανταπέδωσαν, σκοτώνοντας πέντε μπολσεβίκους και τρεις Γάλλους, ενώ συνέλαβαν όσους Γάλλους συνέχιζαν να βρίζουν και να ασχημονούν. Τα κατώτερα πληρώματα των γαλλικών πλοίων, εξαγριώθηκαν και απειλούσαν με αντίποινα. Τελικά, με παρέμβαση των Βρετανών οι οποίοι είχαν στείλει ναυτικές δυνάμεις στην Κριμαία, η κατάσταση εξομαλύνθηκε.
Τα άλλα δύο Συντάγματα της XIII Μεραρχίας, το 3ο (με επικεφαλής τον Αντισυνταγματάρχη Γ. Κονδύλη) και το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων, πήραν μέρος στην πολυήμερη μάχη του «Προκεχωρημένου Τομέα Σέρμκας» (8-21 Μαρτίου) και κάλυψε την υποχώρηση των Συμμάχων από την Οδησσό στην Βεσαραβία.
Μετά την απόφαση των Συμμάχων να εκκενώσουν την Οδησσό στις 20 Μαρτίου, οι ελληνικές δυνάμεις, εκτός από το 2ο Σύνταγμα που βρισκόταν στη Σεβαστούπολη και μεταφέρθηκε στη Ρουμανία στις 14 Απριλίου, υποχώρησαν με υποδειγματική τάξη πέρασαν τον Δνείστερο και τοποθετήθηκαν κατά μήκος της δεξιάς όχθης του ποταμού, για την άμυνα της Βεσαραβίας από ενδεχόμενη επίθεση του «Κόκκινου Στρατου».
Το Α’ Σώμα Στρατού, με έδρα το Γαλάτσι (της Ρουμανίας), παρέμεινε στη χώρα ως τα τέλη Ιουνίου του 1919. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στη Σμύρνη.
Οι Έλληνες πολέμησαν γενναία στην Ουκρανία λαμβάνοντας πολλές φορές τα εύσημα από τους Γάλλους.
Να σημειωθεί ότι οι Έλληνες ήταν οι τελευταίοι που αποχώρησαν από την Ουκρανία και μάλιστα μια μέρα μετά τους υπόλοιπους. Οι συνολικές ελληνικές απώλειες ήταν 398 νεκροί από τους οποίους 18 αξιωματικοί και 657 τραυματίες, 30 από τους οποίους ήταν αξιωματικοί.
